Endodoncja to dziedzina stomatologii, która skupia się na leczeniu chorób miazgi zęba i jego korzenia. Miazga to wewnętrzna część zęba, która zawiera tkankę nerwową, naczynia krwionośne i limfatyczne. Gdy miazga staje się uszkodzona lub zainfekowana, może to prowadzić do silnego bólu i stanu zapalnego. Endodoncja ma na celu leczenie takich stanów i zachowanie naturalnego zęba.

Leczenie kanałowe jest konieczne, gdy miazga zęba jest uszkodzona lub zainfekowana. Przyczynami mogą być głębokie próchnice, urazy zęba, pęknięcia, wypadnięcie wypełnienia czy długotrwałe zużycie zęba. Główne objawy, które mogą wskazywać na potrzebę endodoncji, to silny ból zęba, obrzęk wokół zęba, nadwrażliwość na zimno lub ciepło, zmiana koloru zęba lub bolesność podczas gryzienia.

Zmiany próchnicowe mogą pojawić się na różnych powierzchniach zębów, w zależności od warunków i czynników działających na jamę ustną. Najczęstsze miejsca, gdzie pojawiają się zmiany próchnicowe to powierzchnie trudno dostępne dla szczoteczki do zębów. Bakterie i resztki pokarmowe mogą gromadzić się w tych miejscach, co prowadzi do demineralizacji i powstawania próchnicy. Próchnica również często rozwija się na powierzchniach żujących zębów oraz międzyzębowych przestrzeniach, zwłaszcza jeśli nie są one prawidłowo czyszczone. Przyczyn powstawania próchnicy jest wiele i obejmują one działanie bakterii próchnicotwórczych, spożywanie pokarmów bogatych w cukry, niewłaściwą higienę jamy ustnej, niedobory składników mineralnych oraz inne czynniki, takie jak warunki środowiskowe czy genetyka. Współdziałanie tych czynników sprzyja procesowi demineralizacji i rozwojowi próchnicy zębów. Można podzielić go na cztery etapy.

Etapy rozwoju próchnicy

1. Pierwszym etapem rozwoju próchnicy jest demineralizacja, czyli utrata minerałów (głównie wapnia i fosforu) z tkanek zęba. Dochodzi do tego pod wpływem kwasów produkowanych przez bakterie próchnicotwórcze, które metabolizują cukry z pokarmów. Kwasy te atakują szkliwo zęba, prowadząc do jego osłabienia i utraty minerałów.
2. Drugi etap to postępowanie demineralizacji oraz powstawanie ubytku próchnicowego. Ubytek jest wynikiem destrukcji tkanek zęba przez działanie kwasów i bakterii. Na tym etapie zmiany są jeszcze ograniczone do powierzchni zęba i mogą być niewidoczne gołym okiem.
3. W trzecim etapie próchnica rozwija się głębiej w strukturze zęba. Prowadzi to do dalszej destrukcji szkliwa, zębiny i cementu zęba. Ubytki mogą się pogłębiać, a próchnica może rozprzestrzeniać się wzdłuż kanalików zębinowych.
4. Czwarty i ostatni etap próchnicy to okres, w którym dochodzi do zaawansowanego uszkodzenia zęba. Dochodzi do destrukcji miazgi zęba, która zawiera naczynia krwionośne i nerwy. Może wystąpić stan zapalny miazgi, a ząb może stać się wrażliwy na ciepło, zimno lub dotyk. W tym stadium może być konieczne leczenie kanałowe lub usunięcie zęba.

Poważnie uszkodzony lub zainfekowany ząb można jednak uratować poprzez leczenie kanałowe. Podczas niego usuwana jest zakażona lub martwa miazga z wnętrza zęba, oczyszczane są kanały korzeniowe oraz wypełniane specjalnym materiałem. Przed takim zabiegiem wykonywane jest zdjęcie RTG, aby określić stan zapalny, jak wyglądają zainfekowane korzenie i ile z nich należy wypełnić. Samo leczenie kanałowe można podzielić na cztery główne etapy.

Leczenie kanałowe

Etap 1: Zatrucie miazgi zęba.
Aby rozpocząć leczenie uszkodzonego zęba niezbędne jest zatrucie miazgi zęba. W jego komorze umieszczany jest środek, który stopniowo doprowadza do kontrolowanej martwicy miazgi zęba. Ten okres trwa zazwyczaj od siedmiu do czternastu dni. Następnie miazga zęba jest usuwana. Czasami zatrucie miazgi nie jest konieczne, jednak w przypadku ostrego stanu zapalnego i ostrego bólu jest to niezbędne.
Etap 2: Opracowanie kanału/kanałów.
Po usunięciu miazgi stomatolog przystępuje do opracowania kanałów korzeniowych. Polega to na rozszerzeniu i przygotowaniu kanałów przy użyciu specjalnych narzędzi. Celem opracowania jest umożliwienie odpowiedniego oczyszczenia kanałów oraz przygotowanie ich do wypełnienia.
Etap 3: Wypełnienie kanału/kanałów.
Następnym etapem jest wypełnienie opracowanych kanałów korzeniowych. Zwykle stosuje się gutaperkę, która jest plastycznym materiałem stosowanym do wypełniania kanałów. Gutaperka jest umieszczana w kanałach, a następnie utwardzana, aby zapewnić szczelne i trwałe wypełnienie. Celem tego etapu jest zapobieżenie wtórnym infekcjom oraz zapewnienie stabilności i uszczelnienia zęba.
Etap 4: Odbudowa korony zęba.
Ostatnim etapem leczenia kanałowego jest odbudowa korony zęba, zwłaszcza jeśli ubytek w koronie był duży. Odbudowa może obejmować zakładanie wkładu koronowo-korzeniowego lub wykonanie korony stomatologicznej, które przywracają funkcję i wytrzymałość zęba. Odbudowa korony zęba ma na celu przywrócenie jego naturalnego kształtu, wyglądu i funkcji.

Po leczeniu kanałowym ząb może być nadal wrażliwy przez pewien czas. Stomatolog może zalecić stosowanie leków przeciwbólowych lub przeciwzapalnych w celu złagodzenia ewentualnych objawów. Ważne jest również kontynuowanie odpowiedniej higieny jamy ustnej, w tym regularnego szczotkowania zębów, stosowania nici dentystycznej i płukania ust. Należy również unikać nadmiernego spożywania twardych, lepkich lub klejących pokarmów, które mogą narażać ząb na dodatkowe obciążenia. Na szczęście, dzięki znacznemu rozwojowi stomatologii, dentyści dysponują specjalistycznymi materiałami które są w stanie tak wzmocnić i odbudować ząb, w tym wkłady z włókna szklanego oraz wkłady metalowe. Zalecanym sposobem na przywrócenie zębów do pełni świetności jest także wykonanie korony – porcelanowej lub pełnoceramicznej.

Należy pamiętać, że leczenie kanałowe może być jedynym sposobem na uratowanie zęba przed koniecznością jego usunięcia w przypadku poważnego uszkodzenia lub zaatakowania przez próchnicę. Dzięki niemu można zachować naturalny ząb oraz uratować inne zęby, zapobiegając rozprzestrzenianiu się infekcji na sąsiednie powierzchnie.